Warme oproep van Ides Nicaise in De Tijd
21/10/2024
Ook kortgeschoolden en mensen in armoede hebben recht op waardig werk
Naar aanleiding van 17 oktober, Werelddag van Verzet tegen Armoede, verscheen dit artikel in De Tijd.
Op de werelddag van Verzet tegen Armoede verdient waardig werk extra aandacht, schrijft Ides Nicaise. 'Voor sommige mensen is waardig werk geen holle slogan, maar een kwestie van leefbaar leven.'
De slogan ‘waardig werk’ doet denken aan goed beschermd werk, tegen een fatsoenlijk loon. Werk waar je je goed bij voelt, waarvoor je gewaardeerd wordt en waarin je kansen krijgt om te leren en te groeien. De meeste Belgen hebben zo’n job. Maar er zijn ook voorbeelden van het tegendeel. ‘Als je kortgeschoold bent, lijkt het wel of je je gezondheid moet opofferen door het harde werk’, zei een deelnemer bij de jongste bijeenkomst van de Volksuniversiteit van ATD Vierde Wereld, die over gezondheid ging.
De voorbeelden waren heel concreet. Karel had op een scheepswerf gewerkt als schilder. Tot zijn ladder omver viel en hij een wervel brak. Karel is blijvend arbeidsongeschikt, maar de verzekering kwam niet tussen: de artsen hadden zijn dossier slecht opgesteld.
Sandra combineerde een job in de horeca met een andere als poetshulp om als alleenstaande moeder haar kinderen te kunnen geven wat ze nodig hadden. Op haar 43ste was ze fysiek op. De arts van de RVA zette haar op invaliditeit.
Peter getuigde als jeugdwerker over jongeren die zonder diploma de school verlaten en daarom geen recht hebben op werkloosheidsuitkeringen. Ze overleven door interimwerk, waardoor hun leven erg onstabiel wordt. Als ze kinderen krijgen, wreekt zich dat op hen.
Werken in een context van armoede eist een menselijke tol. Voor deze mensen is waardig werk eisen geen holle slogan, maar een kwestie van leefbaar leven.
Werkende armen
Volgens de statistieken is het risico op armoede bij werkenden in België nauwelijks 3,5 procent, veel lager dan in andere EU-lidstaten. Je bent werkend arm als je onder de financiële armoedegrens leeft en je toch het grootste deel van het jaar gewerkt hebt.
Van alle mensen op beroepsactieve leeftijd die in armoede leven, zou ongeveer een op de vier werken, een werkloos zijn en de helft inactief, bijvoorbeeld als huisvrouw of invalide. De realiteit is natuurlijk complexer: mensen in armoede zijn nu eens aan het werk en dan weer werkloos. Zijn dat dan geen werkende armen meer?
Ook zogenaamde inactieven werken meer dan we denken - zij het maar enkele uren per week, wegens hun broze gezondheid - en eerder met een vrijwilligersvergoeding dan tegen een loon. Ze doen dat deels omdat ‘alle beetjes helpen’, maar ook omdat ze zich door hun werk sociaal verbonden en nuttig weten.
Of omdat de regelgeving hen belet meer te werken. Onze sterk beschermde arbeidsmarkt heeft ook haar schaduwkant: een arbeidscontract van minder dan 12 uur per week heeft in de wetgeving geen bestaansrecht. Het geeft dan ook na afloop geen recht op werkloosheidsuitkeringen. Combinaties van deeltijdse uitkeringen en deeltijds werk zijn vaak niet lonend, omdat het inkomen snel afgetopt wordt.
De sociale economie, die onder meer tot doel heeft mensen in armoede te integreren door werk, staat onder druk: de concurrentie en de druk om de beste werknemers te doen doorstromen, drijven het werktempo op. De statuten en subsidiekaders zijn afgestemd op voltijds werk. De VDAB selecteert de kandidaten, volgens sommige sociale ondernemers niet altijd met de juiste criteria. Willen onze beleidsmakers van morgen daar wat aan doen?
Samenlevingsjobs
We hebben nog andere vragen bij de plannen van de nieuwe federale en Vlaamse regeringen. Willen ze werklozen na twee jaar echt uithongeren door stopzetting van de werkloosheidsuitkeringen? Worden de Vlaamse samenlevingsjobs - deeltijds werk voor langdurig werklozen tegen 4,5 euro per uur boven op de werkloosheidsuitkering - een extra kans op werk op maat, of eerder een opgepoetste versie van de verplichte gemeenschapsdienst en een nieuwe schorsingsmachine? Hoe denken onze politici over het recht op arbeid, op de vrije beroepskeuze, en het recht op bescherming tegen werkloosheid, zoals die in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens staan?
Welzijnszorg koos dit jaar waardig werk terecht als centraal campagnethema. Op 17 oktober, de Werelddag van Verzet tegen Armoede, verdient dit extra aandacht.
-
De auteur
Ides Nicaise is hoogleraar Onderwijs en Samenleving aan de KU Leuven en voorzitter van ATD Vierde Wereld Vlaanderen.
-
De kwestie
Voor kortgeschoolden en mensen in armoede is werken niet altijd even gemakkelijk. Niet alleen hun situatie, ook de regelgeving maakt het hen soms moeilijk.
-
De conclusie
Voor sommige mensen is waardig werk geen holle slogan, maar een kwestie van leefbaar leven.