Concurrentie door schaarste: de toegang tot de sociale huur 

Er beweegt heel wat op het terrein van de sociale huur. De Vlaamse regering besliste dat de sociale huisvestingsmaatschappijen en sociaal verhuurkantoren moeten fusioneren tot een woonactor. Daarnaast zal ook het toewijzingssysteem veranderen waarbij het criterium lokale binding belangrijker zal worden. 

SAM vzw en het Vlaams Huurderplatform organiseerden daarom een webinar om het belang van een rechtvaardig toewijzingssysteem aan te tonen. Annabel Cardoen, stafmedewerker politiek bij Welzijnszorg nam deel aan het panelgesprek, samen met Thomas Raes van SVK De Poort, Thomas Willekes van Vluchtelingenwerk Vlaanderen vzw en Piet Steenssens van CAW Antwerpen. 

Hans Bontinck, journalist bij VRT stelde Welzijnszorg volgende vragen: 

Is het de taak van een toewijzingssysteem in de sociale huur om ook oog te hebben voor die mensen die een acute woonnood hebben? Doet het systeem dit vandaag voldoende en vinden jullie dat een goede manier?

Ja, sociale huur moet er uiteraard ook zijn voor mensen die een acute woonnood hebben. Sociale huur moet er zijn voor mensen met een laag inkomen die moeilijk een woning kunnen vinden op de private woonmarkt.

We zien nu dat door focus op lokale binding en chronologie er al heel burgerinitiatieven ontstaan die op zoek gaan naar woningen voor mensen met een acute woonnood. Zij doen dit om de gaten op te vullen die er nu al bestaan in het systeem. Als de nieuwe toewijzing zich nog meer zal richten op lokale binding, zullen kwetsbare huurders nog meer aan hun lot worden overgelaten. Deze burgerinitiatieven doen hun best om woningen te zoeken, maar ze werken uiteraard niet met een objectieve toewijzingscriteria. Ze zorgen voor een heel nodig netwerk rondom mensen.

Maar wat met mensen die niet terecht kunnen bij deze initiatieven? Die geen netwerk rond zich kunnen bouwen. Bij toewijzingssystemen bij schaarste, er zijn veel te weinig sociale woningen, vallen altijd mensen uit de boot.

Je kiest dus niet enkel wie wel een sociale woning krijgt, je systeem bepaalt ook wie toch aangewezen is op de private huurmarkt, met veel te hoge huurprijzen. 

Wie geen lokale binding heeft, kan moeilijk instromen in de sociale huur. Aan de andere kant zou het de draagkracht van de lokale besturen versterken om voldoende sociale huurwoningen te voorzien. Hoe staan jullie tegenover lokale binding?

Het aanzuigeffect naar steden die veel sociale woningen hebben is genuanceerd. In steden is er ook een groter aanbod van diensten en hulpverlening, arbeidskansen, mobiliteit en netwerk die maken dat de stad een aantrekkingskracht heeft.

We kunnen begrip opbrengen voor steden die al sterk geïnvesteerd hebben. Maar het heeft geen zin de toegang te sluiten, zonder een andere toegang te openen. Daarnaast wordt gezegd dat lokale binding zal helpen om het draagvlak te vergroten.

Maar is het draagvlak vergroten een goed criterium? We kunnen het vergelijken met de vaccinatiestrategie. Ook daar gaan stemmen op om bijvoorbeeld jongeren te vaccineren om het draagvlak voor maatregelen te behouden. Maar toch houden we het bij het eerst vaccineren van de groepen die het meeste risico lopen, iedereen komt aan de beurt.

Ook bij sociale woningen moeten mensen met het meeste risico op een grote woonnood het eerst aan bod komen. Maar wel met het idee dat iedereen wel aan de beurt komt. En daar wringt het nu natuurlijk. 

Er is wel eens discussie of sociale huurders verplicht moeten worden om begeleiding te aanvaarden als ze sociale huurder worden. Wat vinden jullie daar van?

Begeleiding is belangrijk voor mensen om hun woning te kunnen behouden, om de ondersteuning te krijgen die ze nodig hebben. Ook bij begeleiding zijn er wachtlijsten, uitbreiding mag er dus zeker komen.

Maar als verplicht criterium kan dit voor ons niet. Er is een recht op wonen, en dat mag toch niet belemmerd worden door bijvoorbeeld een gebrek aan begeleiding of geen goeie match tussen begeleidingsdiensten en kandidaat-huurder.

Volstaat de sociale huurmarkt voor jullie als oplossing of zijn er nog andere alternatieven nodig?

Een toveroplossing bestaat niet. Uiteraard moeten we ook kijken naar alternatieven zoals de aanpak van de leegstand en het beter inzetten van de beschikbare woonruimte.

En ook werk maken van het mogelijk maken dat mensen een woning delen. Maar de sociale huurmarkt blijft toch de spil. Van de private markt, die toch steeds op zoek gaat naar een rendement, moeten we geen grote kentering verwachten.

We hebben vooral nood aan een actieve overheid, zowel Vlaams als de lokale overheden die echt werk willen maken van dat recht op wonen, die dat als grootste prioriteit naar voor willen schuiven. 

Meer info over het webinar:

Webinar: De toegang tot sociale huur | samvzw