Prijs Armoede Uitsluiten 2024

Dak- en thuisloosheid schendt het recht op wonen

Dak- en thuisloosheid is geen recente problematiek. Maar de situatie wordt steeds erger: overal in Europa neemt het aantal dak- en thuislozen toe, ook in ons land.
We spreken hier zelfs van een wooncrisis. Dat daardoor duizenden mensen dak- of thuisloos zijn, daarvan lijken noch de bevoegde ministers noch de algemene bevolking zich bewust.

Een wooncrisis

Een eigen huis, hét grote middenklasse-ideaal en de norm voor het woonbeleid ons ons land, is niet voor iedereen weggelegd.

Huren dan maar? De problemen met toegankelijkheid, betaalbaarheid, kwaliteit, én woonzekerheid op de private huurmarkt zijn groot. De energiecrisis en de hoge inflatie van de voorbije jaren droegen hier nog toe bij. België staat in de top drie in Europa qua uithuiszettingen in verhouding tot de bevolking!
En sociale woningen zijn er duidelijk te weinig, getuige de Vlaamse wachtlijst van 182.436 gezinnen en alleenstaanden. Ook in Brussel staan er meer dan 50.000 kandidaten op de wachtlijst voor een sociale woning. Daarenboven verscherpt het beleid de voorwaarden voor sociaal wonen voortdurend. Er wordt vooral ingezet op het verminderen van het aantal rechthebbenden, niet op méér sociale woningen.

Wie geen toegang heeft tot een sociale woning, en op de private huurmarkt niet (meer) terecht kan, belandt in het grijze wooncircuit of in situaties van dakloosheid.

Dak- en thuisloosheid?

Qua beeldvorming maakt het verschil of je spreekt over ‘dak- en thuislozen’ (de blik op de mensen die iets missen) of over ‘dringend te huisvesten personen’ (de blik op een overheid die moet ingrijpen en voor huisvesting zorgen), zoals bijvoorbeeld in Finland gebruikelijk is.
Met de blik op de situatie, hebben wij het over situaties van dak- of thuisloosheid.
We maken een onderscheid tussen:

Dakloosheid: mensen die op straat of in kraakpanden slapen.
Thuisloosheid: mensen die opgevangen worden in de thuislozenopvang (crisisopvang, vrouwenopvang, jongerenopvang, mannenopvang, studio’s voor gezinnen)
Maar er is ook veel 'verborgen' thuisloosheid. Zoals mensen die tijdelijk intrekken bij vrienden of familie, sofaslapers, ….

Wie zijn die mensen in een situatie van dak- en thuisloosheid?

Het tijdelijk of permanent ontbreken van een leefbare woonst of onderdak blijft het eerste en belangrijkste kenmerk van dak- en thuisloosheid. En dat heeft vooral te maken met de problemen op de woonmarkt, gecombineerd met financieel-economische problemen.

Sociale en psychologische problemen kunnen ook een rol spelen: een psychosociale en relationele problematiek kan leiden tot ontankering – hier ligt een taak voor de geestelijke gezondheidszorg, drughulpverlening en vrijwilligers die aan maatschappelijke re-integratie werken.

Eén op de vier thuislozen is een jongvolwassene (18-25 jaar). Kwetsbare jongvolwassenen glijden af, en dreigen te belanden in een 'carrière' als thuisloze, als er niet meer preventief wordt opgetreden.
Ex-gedetineerden zijn een bijzonder kwetsbare groep. Zij komen vaak onverwacht vrij zonder voorbereiding op hun re-integratie en zonder garantie op wonen.
Grote gezinnen: er zijn te weinig sociale woningen beschikbaar voor gezinnen met veel kinderen. Ook op de huurmarkt is het moeilijk een geschikte betaalbare woonst te vinden voor een alleenstaande of koppel met laag inkomen en meer dan drie kinderen.
Gepensioneerden: wie tijdens zijn beroepsleven geen eigen huis kon verwerven wordt door de combinatie hoge huurprijzen + lage pensioenen genekt. Ook laten de marktprijzen niet altijd toe een woning die te groot of onaangepast is (bv veel trappen of onvoldoende verwarming, niet bereikbaar met openbaar vervoer) in te ruilen voor een woning die wel geschikt is in deze levensfase.
Mensen met een mentale of fysieke beperking
Mensen die slachtoffer zijn van discriminatie op de huurmarkt: etnisch-culturele minderheden, mensen van kleur, nieuwkomers, holebi’s
Daarnaast is er de opvangcrisis voor kandidaat-asielzoekers, waardoor heel wat mensen uit de boot vallen en geen huisvesting hebben.

Eén op de vijf thuislozen is dat langdurig (langer dan een jaar).

Dus…

Dak- en thuisloosheid is een schending van het recht op wonen. Het is onleefbaar. De impact van het leven in precaire woonomstandigheden is zo groot, dat het niet te begrijpen is waarom dit thema nier hoger op de politieke agenda staat. Uiteraard is het een complex probleem, het vraagt een gecoördineerde aanpak tussen verschillende beleidsdomeinen en niveaus. Is het daarom dat het thema niet de aandacht krijgt, die het verdient? Is het niet oplosbaar? Kan er niet mee gescoord worden? Nochtans zijn de resultaten die geboekt worden met bijvoorbeeld Housing First veelzeggend. Het werkt.

Het zou moed moeten geven om echt werk te maken van een beleid dat dak- en thuisloosheid wil beëindigen. Iedereen moet wonen en iedereen kan wonen! Wat meer ambitie tonen zou dus welkom zijn. Ja, dak- en thuisloosheid beëindigen kan!

We gingen op zoek naar organisaties die zich inzetten voor het recht op wonen voor iedereen.

Wij vonden organisaties die niet gewoon doen wat de overheid hun opdraagt in het kader van een dak- en thuisloosheidsbeleid, maar

volop gaan voor dat recht op wonen en de aanklacht blijven formuleren
volop gaan voor de rechten van mensen in situaties van dak- of thuisloosheid
en/of op zoek gaan naar alternatieve oplossingen
en/of of dak- en thuisloosheid willen voorkomen.
...

Uit deze rijke groep straffe armoedebestrijders zullen we er vijf nomineren en eentje ontvangt op 30 mei 2024 de 25e Prijs Armoede Uitsluiten.

Een campagne voor extra aandacht

Net als vorig jaar koppelen we een campagne aan de Prijs Armoede Uitsluiten.

De impact van dak- of thuisloosheid op het leven van mensen is niet te onderschatten. Vaak komt de menselijke waardigheid onder druk te staan. We willen de aandacht vestigen op deze uitwassen van het ontbreken van een menselijk sociaal woonbeleid.